درونمایه یا مضمون (Theme) را فکر اصلی و مسلط در هر اثر داستانی تعریف کرده‌اند؛ خط یا رشته‌ای که در خلال اثر کشیده می‌شود و وضعیت و موقعیت‌های داستان را به‌هم پیوند می‌دهد. به بیانی دیگر، درونمایه را به‌عنوان فکر و اندیشه حاکمی تعریف کرده‌اند که نویسنده در داستان اعمال می‌کند. به همین جهت […]

۱. «بر سر نام‌گذاری فارسی یکی از این نوع داستان‌ها اختلاف نظر است و آن را داستان علمی، علمی‌خیالی، خیالی‌علمی، تخیلی‌علمی، علمی‌تخیلی و حتی با اصطلاح غربی‌اش ساینس‌فیکشن می‌نامند؛ آن‌چه در تداول بیشتر به کار می‌رود، نادرست‌ترین آن‌ها یعنی عنوان علمی‌تخیلی است. داستان، شالوده هر اثر روایتی و نمایشی است و دربرگیرنده همه انواع آثار […]

۱. تعریف متعارف پيرنگ اين است: هر چيزي كه در داستان اتفاق مي‌افتد. اين تعريف وقتي كارآمد است كه درباره داستاني كامل‌شده صحبت مي‌كنيم، ولي وقتي‌كه داريم به داستاني جديد فكر مي‌كنيم، اين تعريف همان‌قدر كارایی دارد كه مثلاً بگوييم كيك تولد شيريني بزرگي است با خامه و شمع. چنین گزاره‌ای هیچ اطلاعی درباره چگونه […]

۱. «چیدمان معمولا به عنوان عنصر مکان در داستان توصیف می‌شود که توصیف نادرستی است. این واژه مفهوم گسترده‌تری دارد و علاوه بر مفهوم مکان، مفهوم زمان را نیز شامل می‌شود. این زمان می‌تواند بخشی از شبانه‌روز باشد یا دوره‌ای از تاریخ. موضوع‌هایی مثل آب‌وهوای فضای بیرونی، دمای هوای اتاقی که داستان در آن اتفاق […]

۱. چخوف (۱۹۰۴ – ۱۸۶۰) را کمتر کسی هست که اهل کتاب باشد و نشناسد. امروز که چیزی بیش صد سال از مرگ او می‌گذرد، هنوز هم داستان‌های کوتاه و نمایشنامه‌هایش هوادارها و خواننده‌های زیادی دارد و این بی‌تردید برمی‌گردد به اصالت یا اوریجینالیته‌ای که در نگاه او وجود داشته؛ چه از حیث معنایی و […]

۱. آثار هنری جدای این که تجلی پرواز خیال خالق و ابزار پرواز خیال مخاطب‌شان هستند، جدای این که قوای زیبایی‌شناسی آدمی را رشد می‌دهند و تربیت می‌کنند و از این راه کیفیتی برتر به زندگی او اضافه می‌کنند، جدای این که در تقسیم کار اجتماعی شکل مترقی‌ای از گردش پول در جامعه را شکل […]

۱. اتوبیوگرافی در زبان ما خودزندگی‌نامه ترجمه شده؛ سرگذشت‌نامه‌ای که خود صاحب سرگذشت آن را نوشته باشد. «خودزندگی‌نامه با زندگی‌نامه، یا شرح حال یا ترجمه احوال، خاطرات، یادداشت‌های روزانه و نامه‌ها و وقایع‌نامه‌ها پیوستگی نزدیکی دارد.» (واژه‌نامه هنر داستان‌نویسی، جمال و میمنت میرصادقی، تهران: انتشارات مهناز، چاپ دوم، ۱۳۸۸) این دست آثار معمولا مروری هستند […]

۱. یکی از مهم‌ترین عواملی که روی برقراری ارتباط میان مخاطب و اثر داستانی تأثیر می‌گذارد، زبان آن است. به‌همین‌دلیل هم در منابع مکتوب فراوان درباره زبان داستانی صحبت شده و یکی از نخستین عناصری که معیار دسته‌بندی آثار داستانی قرار می‌گیرد، زبان و نثر آن‌هاست. زبان داستانی را در اولین تقسیم‌بندی می‌توان به دو […]

۱. چندوقت پیش دوستانی در یکی از سایت‌های ادبی از من خواستند نظرم را درباره «ادبیات بی‌خطر» بنویسم. اولین باری بود که این عبارت را می‌شنیدم. ازشان خواستم برایم تعریف کنند که منظورشان از «ادبیات بی‌خطر» چیست. به جای تعریف، توضیحی دادند که نه خیلی واضح بود، نه خیلی مبهم. همین شد که من چند […]