یکی از ضعف‌های بزرگ ما ایرانی‌ها مستندسازی و آرشیو کردن است. از دیرباز تاریخ هم چنین بوده. امروز توی موزه‌ها و کتابخانه‌های تخصصی اروپایی، یک پژوهشگر می‌تواند به راحتی نقشه‌های اوریجینال آثار معماران اروپایی را -حتی آن‌هایی را که به دلایل مختلف هیچ‌وقت ساخته نشدند یا آن‌هایی را که در جنگ‌های جهانی یا بلایای طبیعی از بین رفته‌اند- پیدا کند؛ نقشه‌هایی که صدها سال پیش به دست معماران‌شان ترسیم شده‌اند و امروز به خوبی شیوه کار و نوع نگاه قدما را می‌شود در آن‌ها دید. در مقابل، ما به ندرت اثر یا سند مکتوب یا ترسیمی اوریجینالی از آثار معماری‌مان -حتی شاهکارهایی مثل مسجد امام اصفهان- در اختیار داریم؛ نه چون غربی به یغما برده‌اندشان یا در جنگ‌ها و تاراج‌ها سربه‌نیست شده‌اند یا چیزهایی از این دست، بلکه چون پدران‌مان برای حفظ و نگه‌داری اسناد اهمیتی قایل نبوده‌اند. غافل از این که جمع‌آوری آرشیوها و ارائه‌شان -چه در قالب دایره المعارف‌ها و چه در قالب کتاب‌های بررسی تاریخی- نقش بسیار مهمی هم در شناخت و هم در ارتقای هر پدیده‌ای دارد. از قرن بیستم که مواجهه ما با مدرنیته شکل جدی‌تری به خود گرفت و رابطه‌مان با غرب بیشتر شد، این ضعف تاریخی بیشتر خودش را نشان داد و به تدریج فرهنگ یا نهضتی برای مدون کردن اسناد و تهیه آرشیوها و نوشتن کتاب‌های بررسی تاریخی در ایران به وجود آمد. کتاب‌هایی که به این ترتیب توسط پژوهشگران ایرانی یا ایران‌شناسان غربی نوشته شد، هنوز هم برای هر شهروند علاقه‌مندی مفید است و می‌تواند در زمینه‌ای مشخص اطلاعات ارزشمندی درباره سرزمین مادری به او بدهد. تمام این آثار امروز ارزش سندی دارند و فراوان مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرند؛ گیریم نه به عنوان اسناد معتبر و به‌روز، که به عنوان اسناد اولیه تاریخی. و البته بماند که بعضی از این اسناد هنوز هم سندیت و ارزش علمی خود را حفظ کرده‌اند. یکی از ارزشمندترین این آثار کتاب «معماری ایران» نوشته پروفسور آرتور پوپ است. تا پیش از این که پوپ -ایران‌شناس آمریکایی- دست به نوشتن این کتاب بزند، هیچ سند تاریخی مدونی درباره تاریخ معماری ایران وجود نداشت. پوپ در این کتاب با دقت و نکته‌سنجی روند تغییر و تطور معماری ایران و تأثیر رویدادهای سیاسی و اجتماعی روی آن را بررسی و تحلیل می‌کند. این کتاب از زمان نوشته شدنش تا به امروز همواره جزو منابع دانشگاهی معتبر بوده و بیراه نیست اگر بگویم چندین نسل از معماران ایرانی دست‌کم یک بار این کتاب ارزشمند را خوانده و ازش تأثیر گرفته‌اند. پوپ در سخنرانی‌ای در سال 1304 درباره هنر ایران گفته است: «هنر ایرانی، بزرگ‌ترین سرمایه این کشور است؛ زیرا نه‌فقط ثروت و حیثیت برای آن به وجود آورده، بلکه در هر دوره و هرجا برای ایران دوستان زیادی ایجاد کرده است و امروز هیچ مملکت متمدنی نیست که مجموعه‌هایی از آثار هنری ایران را نداشته باشد… تنها ایران که در ایجاد هنرهای اسلامی مادر و نیروی الهام‌بخش بوده، هنوز بدون مجموعه مهمی از بهترین کارهای بزرگ خود می‌باشد. با وجود صدور بی‌اندازه زیاد کارهای هنری بزرگ از ایران به تمام جهان، باز هم کارهای بزرگ عالی در ایران در دل خاک وجود دارند که هنوز به‌دست نیامده‌اند.»