کاوه فولادی نسب

وبسایت شخصی کاوه فولادی نسب

  • کاوه فولادی نسب
  • یادداشت‌ها، مقاله‌ها و داستان‌ها
  • آثار
  • اخبار
  • گفت‌وگو
  • صدای دیگران
  • کارگاه داستان
    • جمع‌خوانی
    • داستان غیر ایرانی
    • داستان ایرانی
  • شناسنامه
  • Facebook
  • Instagram
کانال تلگرام

طراحی توسط وبرنو

چندین چراغ دارد و بی‌راه می‌رود*

۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۸

نویسنده: نگار قلندر
جمع‌خوانی داستان کوتاه «اقدام خواهد شد»، نوشته‌ی هاینریش بل


داستان «اقدام خواهد شد» در زمانی روایت می‌شود که ایدئولوژی غالبْ «کارآیی» است؛ زمانی که از اولین و دومین انقلاب صنعتی مدت زیادی گذشته و در آستانه‌ی سومین انقلاب صنعتی -یعنی جایگزینی تکنولوژی به‌جای نیروی انسانی- بسیاری از مردم نگاهی فایده‌گرایانه به تمام ابعاد زندگی‌شان پیدا کرده‌اند. در این بین دولت و مردم آلمان که دوران ویرانگر جنگ‌های جهانی را پشت سر گذاشته‌ بودند، از این تفکر استقبال کردند؛ تفکر فایده‌گرایانه و زندگی برمبنای عمل‌گرایی تا ویرانه‌های باقی‌مانده از جنگ را آباد کنند. اگرچه تاریخ نشان داد که تا حد زیادی این تفکر و عمل‌گرایی موجب پیشرفت و آبادانی ‌شد، اما آن‌چه از چشم نویسنده‌ی هوشمندی مانند هاینریش بُل پنهان ‌نماند، رفتن به راه افراط بود؛ بُل در مذمت این افراط، داستان تأثیر­گذار «اقدام خواهد شد» را نوشت، در فضایی که پر از کارفرمایان و مدیران و سرمایه­‌دارانی است که همه‌وهمه به دنبال کسانی -یا بهتر است بگوییم ماشین‌هایی- هستند که با حداکثر ظرفیت کار کنند و با شتابی سرسام‌­آور آبادانی بیافرینند؛ بل این موضوع را دستمایه­‌ی داستانش کرده. او شخصیت اصلی داستانش را در تضادی شدید با فضای حاکم قرار داده؛ مردی که از کار و ساختمان‌های بلند متنفر است و در میان هیاهوی شتاب‌زده‌ی اطرافش، تمایل به کرختی و افسردگی دارد، اما آگاه و زیرک است و به‌وقت نیاز می‌داند چگونه باید عمل کند تا برای امرار معاش هم که شده از رقیبان جلو بزند و استخدام شود.
بل تمام عناصر داستان موجزش را در خدمت درون‌مایه‌­ی داستان به کار گرفته و باصراحت و به دور از زیاده‌­گویی تصویری از زندگی آدم‌هایی می‌­سازد، که خود را با رضایت وقف کار کرده‌اند و در ظاهر تمام ابعاد سبک زندگی­شان ایده‌­آل به نظر می­‌رسد: فضای دل­‌انگیز شرکت، کارمندانی سرخوش، ناهاری مغذی و انسان­‌هایی موفق مانند رئیس و دست راستش، براشِک، که موانع زندگی مانع پیشرفت‌­شان نشده و همه مشتاق گفتن داستان زندگی­‌شانند. تمام این فضا زمانی آن سوی افراط­‌گرایانه‌­ی خود را نمایان می‌سازد که از زبان راوی اهل‌تفریط روایت می­‌شود و این نشانه­‌ی هوشمندی بل در انتخاب تک‌­تک عناصر داستان است. این تناقض‌­ها با پاسخ­‌های به‌دورازواقعیتی که راوی به پرسش­نامه‌­ی استخدام می‌­دهد، پررنگ‌­تر می­‌شوند.
بل تصویرهایی گویا و طنزآمیز از آدم‌هایی که می‌خواهند حداکثر کارایی را در زندگی‌شان داشته باشند، ساخته و آن‌ها را به چالش کشیده؛ مثل رئیسی که تا دم مرگ در حال اقدام است و یا منشی که از تمام اعضای بدنش هم‌زمان برای کارایی بیشتر استفاده می‌کند. اما راوی به شرایط موجود آگاه است. به‌همین‌خاطر افسرده است و تمایل به کرختی دارد و انتخاب می‌شود تا عزادار حرفه‌ای جامعه‌اش باشد. بل همچنین کنایه‌های ظریف و قابل‌تأملی در داستان به کار برده؛ مثلاً راوی جایی بعد از مرگ وونزیدل می‌گوید «نسبت به او احساسی مثل دلسوزی پیدا کردم و برای نخستین‌بار پی­ بردم که هرگز از او نفرت نداشته‌ام. چهره‌­اش حالت چهره‌­ی کودکی را داشت که لجوجانه از دست شستن از ایمانش به بابانوئل سرباز می‌­زند، اگرچه استدلال‌های هم­بازی­‌های خود را نیز کاملاً قانع­‌کننده می­‌یابد.» -اشاره‌اش به حس صادقانه‌ و کودکانه‌ی کسانی است که متوجه فریب پشت برخی ظواهر زیبا نیستند- و یا درست در خط آخر داستان می‌گوید «محصول کارخانه‌ی وونزیدل صابون‌ بود.» -که کنایه‌ی تلخی به اقدام غیرانسانی هیتلر است، که از چربی بدن انسان‌های کشته‌شده صابون تولید می‌کرد- و با این اشاره‌ چندین مفهوم را درآخر به داستان اضافه می‌کند؛ یکی این‌که نتیجه‌ی رفتن به راه افراط در تفکر فایده‌گرایانه می‌تواند منجر به رفتارهای غیرانسانی جبران‌ناپذیری شود و انسان‌ها را به مسیری بکشاند که چرخاننده‌ی ماشین مرگ باشند و دیگر این‌که ولع سیری‌­ناپذیر سرمایه‌داران چطور می‌تواند انسان‌ها را به ابزارهایی برای توسعه‌ی بیشتر تبدیل کند؛ همان ­زمانی که آن‌ها را از نفْس عملی که در حال انجام آنند بی‌­خبر می­‌گذارد.


  • * از غزلیات سعدی

 

گروه‌ها: اخبار, اقدام خواهد شد - هاینریش بل, تازه‌ها, جمع‌خوانی دسته‌‌ها: اقدام خواهد شد, جمع‌خوانی, داستان کوتاه, کارگاه داستان‌نویسی, کاوه فولادی‌نسب, هاینریش بل

تازه ها

دوراهی بی‌فرجام

من یک انسانم، نه بخشی از یک کلونی

تنها انسان بودن کافی است*

شکستن جام مقدس عشق

من هم دیو هستم!

لینک کده

  • دوشنبه | گزیده جستارها و ...
  • ایبنا | خبرگزاری کتاب ایران
  • ایسنا | صفحه‌ی فرهنگ و هنر

پیشنهاد ما

درخت سیاست بار ندارد