کاوه فولادی نسب

وبسایت شخصی کاوه فولادی نسب

  • کاوه فولادی نسب
  • یادداشت‌ها، مقاله‌ها و داستان‌ها
  • آثار
  • اخبار
  • گفت‌وگو
  • صدای دیگران
  • کارگاه داستان
    • جمع‌خوانی
    • داستان غیر ایرانی
    • داستان ایرانی
  • شناسنامه
  • Facebook
  • Instagram
کانال تلگرام

طراحی توسط وبرنو

چندین چراغ دارد و بی‌راه می‌رود*

۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۸

نویسنده: نگار قلندر
جمع‌خوانی داستان کوتاه «اقدام خواهد شد»، نوشته‌ی هاینریش بل


داستان «اقدام خواهد شد» در زمانی روایت می‌شود که ایدئولوژی غالبْ «کارآیی» است؛ زمانی که از اولین و دومین انقلاب صنعتی مدت زیادی گذشته و در آستانه‌ی سومین انقلاب صنعتی -یعنی جایگزینی تکنولوژی به‌جای نیروی انسانی- بسیاری از مردم نگاهی فایده‌گرایانه به تمام ابعاد زندگی‌شان پیدا کرده‌اند. در این بین دولت و مردم آلمان که دوران ویرانگر جنگ‌های جهانی را پشت سر گذاشته‌ بودند، از این تفکر استقبال کردند؛ تفکر فایده‌گرایانه و زندگی برمبنای عمل‌گرایی تا ویرانه‌های باقی‌مانده از جنگ را آباد کنند. اگرچه تاریخ نشان داد که تا حد زیادی این تفکر و عمل‌گرایی موجب پیشرفت و آبادانی ‌شد، اما آن‌چه از چشم نویسنده‌ی هوشمندی مانند هاینریش بُل پنهان ‌نماند، رفتن به راه افراط بود؛ بُل در مذمت این افراط، داستان تأثیر­گذار «اقدام خواهد شد» را نوشت، در فضایی که پر از کارفرمایان و مدیران و سرمایه­‌دارانی است که همه‌وهمه به دنبال کسانی -یا بهتر است بگوییم ماشین‌هایی- هستند که با حداکثر ظرفیت کار کنند و با شتابی سرسام‌­آور آبادانی بیافرینند؛ بل این موضوع را دستمایه­‌ی داستانش کرده. او شخصیت اصلی داستانش را در تضادی شدید با فضای حاکم قرار داده؛ مردی که از کار و ساختمان‌های بلند متنفر است و در میان هیاهوی شتاب‌زده‌ی اطرافش، تمایل به کرختی و افسردگی دارد، اما آگاه و زیرک است و به‌وقت نیاز می‌داند چگونه باید عمل کند تا برای امرار معاش هم که شده از رقیبان جلو بزند و استخدام شود.
بل تمام عناصر داستان موجزش را در خدمت درون‌مایه‌­ی داستان به کار گرفته و باصراحت و به دور از زیاده‌­گویی تصویری از زندگی آدم‌هایی می‌­سازد، که خود را با رضایت وقف کار کرده‌اند و در ظاهر تمام ابعاد سبک زندگی­شان ایده‌­آل به نظر می­‌رسد: فضای دل­‌انگیز شرکت، کارمندانی سرخوش، ناهاری مغذی و انسان­‌هایی موفق مانند رئیس و دست راستش، براشِک، که موانع زندگی مانع پیشرفت‌­شان نشده و همه مشتاق گفتن داستان زندگی­‌شانند. تمام این فضا زمانی آن سوی افراط­‌گرایانه‌­ی خود را نمایان می‌سازد که از زبان راوی اهل‌تفریط روایت می­‌شود و این نشانه­‌ی هوشمندی بل در انتخاب تک‌­تک عناصر داستان است. این تناقض‌­ها با پاسخ­‌های به‌دورازواقعیتی که راوی به پرسش­نامه‌­ی استخدام می‌­دهد، پررنگ‌­تر می­‌شوند.
بل تصویرهایی گویا و طنزآمیز از آدم‌هایی که می‌خواهند حداکثر کارایی را در زندگی‌شان داشته باشند، ساخته و آن‌ها را به چالش کشیده؛ مثل رئیسی که تا دم مرگ در حال اقدام است و یا منشی که از تمام اعضای بدنش هم‌زمان برای کارایی بیشتر استفاده می‌کند. اما راوی به شرایط موجود آگاه است. به‌همین‌خاطر افسرده است و تمایل به کرختی دارد و انتخاب می‌شود تا عزادار حرفه‌ای جامعه‌اش باشد. بل همچنین کنایه‌های ظریف و قابل‌تأملی در داستان به کار برده؛ مثلاً راوی جایی بعد از مرگ وونزیدل می‌گوید «نسبت به او احساسی مثل دلسوزی پیدا کردم و برای نخستین‌بار پی­ بردم که هرگز از او نفرت نداشته‌ام. چهره‌­اش حالت چهره‌­ی کودکی را داشت که لجوجانه از دست شستن از ایمانش به بابانوئل سرباز می‌­زند، اگرچه استدلال‌های هم­بازی­‌های خود را نیز کاملاً قانع­‌کننده می­‌یابد.» -اشاره‌اش به حس صادقانه‌ و کودکانه‌ی کسانی است که متوجه فریب پشت برخی ظواهر زیبا نیستند- و یا درست در خط آخر داستان می‌گوید «محصول کارخانه‌ی وونزیدل صابون‌ بود.» -که کنایه‌ی تلخی به اقدام غیرانسانی هیتلر است، که از چربی بدن انسان‌های کشته‌شده صابون تولید می‌کرد- و با این اشاره‌ چندین مفهوم را درآخر به داستان اضافه می‌کند؛ یکی این‌که نتیجه‌ی رفتن به راه افراط در تفکر فایده‌گرایانه می‌تواند منجر به رفتارهای غیرانسانی جبران‌ناپذیری شود و انسان‌ها را به مسیری بکشاند که چرخاننده‌ی ماشین مرگ باشند و دیگر این‌که ولع سیری‌­ناپذیر سرمایه‌داران چطور می‌تواند انسان‌ها را به ابزارهایی برای توسعه‌ی بیشتر تبدیل کند؛ همان ­زمانی که آن‌ها را از نفْس عملی که در حال انجام آنند بی‌­خبر می­‌گذارد.


  • * از غزلیات سعدی

 

گروه‌ها: اخبار, اقدام خواهد شد - هاینریش بل, تازه‌ها, جمع‌خوانی دسته‌‌ها: اقدام خواهد شد, جمع‌خوانی, داستان کوتاه, کارگاه داستان‌نویسی, کاوه فولادی‌نسب, هاینریش بل

تازه ها

راه بلند آزادی

از مسجد شیخ‌لطف‌الله تا پارک خیابان لورنسان

مقایسه‌ی تطبیقی دو داستان کوتاه «برادران جمال‌زاده» و «بورخس و من»

جمال‌زاده‌ای که اخوت ازنو آفرید

کارکرد استعاره در داستان «پیراهن سه‌شنبه»‌

لینک کده

  • دوشنبه | گزیده جستارها و ...
  • ایبنا | خبرگزاری کتاب ایران
  • ایسنا | صفحه‌ی فرهنگ و هنر

پیشنهاد ما

درخت سیاست بار ندارد